bad | , v.s. | asleep. bad a mechiuaiu; ngalek a bad er a ulaol. |
bedengang | v.s.inch. | is (just) going to sleep. bedengang a mocha mechiuaiu; mla mo bad. | ||||||||||
mo bad | expr. | go to sleep. | ||||||||||
See also: | ||||||||||||
Examples: | ||||||||||||
| ||||||||||||
Proverbs: | ||||||||||||
| ||||||||||||
More Examples: | ||||||||||||
|
bad | , n. | stone; rock; coral; crossbeams supporting floor or house. bad a medecherecher el klalo, risois, baderitech, badelchei, mlus, basech, badumoachel. A rebebil er a rechad uluusbech a bad. Aika el bad a meklou el ngai el mo locha er a ulebengelel a ta me a ta er a rechad el oliochel. |
beduk | n.poss.1s | |||||||||||
bedum | n.poss.2s | |||||||||||
bedul | n.poss.3s | his/her/its stone; rock; coral; crossbeams supporting floor or house. | ||||||||||
bedemam | n.poss.1pe | |||||||||||
bedud | n.poss.1pi | |||||||||||
bedemiu | n.poss.2p | |||||||||||
bederir | n.poss.3p | |||||||||||
bad el chelid | expr. | type of trepang (colored like coral). | ||||||||||
See also: , | ||||||||||||
Examples: | ||||||||||||
| ||||||||||||
Proverbs: | ||||||||||||
| ||||||||||||
More Examples: | ||||||||||||
|
chei | , n. | ocean; sea; place for fishing. chei a klou el daob; cheleched, chei a belual a rokui el cheled. Chelecha kede kuk mo er a chei. Me a chei a ngar er ngii a kebokeb, keburs, taoch, demetaoch, lalou, uet, lemau, kereker, chis dailechei, melekesokl, ngeraol, oreall, chiloil, chelemoll, me a daimechesengel. |
bad el chei | expr. | porous stone in sea. | ||||||||||
chad er a chei | expr. | fisherman. | ||||||||||
ched el chei | expr. | (normal) low tide. | ||||||||||
dmolech a chei | expr. | high tide. | ||||||||||
kekere a chei | expr. | tide is low (but not as low as normal). | ||||||||||
klou a chei | expr. | tide is low. | ||||||||||
kmes a chei | expr. | slack tide; neap tide. | ||||||||||
mo er a chei | expr. | go fishing. | ||||||||||
ngar er a chei | expr. | fish for (food); take (food) from sea. | ||||||||||
tekoi er a chei /tekoi el chei | expr. | words of criticism for poor fishing ability. | ||||||||||
Examples: | ||||||||||||
| ||||||||||||
More Examples: | ||||||||||||
|
cheled | , n.r.s. | any product of the sea (or, sometimes, pigeons) caught but not yet cooked; shell. cheled a rokui el mengai er a daob el ua ngikel, kim, ngimes, bukitang me a kuk bebil. |
cheldik | n.poss.1s | |||||||||
cheldim | n.poss.2s | |||||||||
cheldil | n.poss.3s | cheldil a cheled er ngii el sechal. | ||||||||
cheldemam | n.poss.1pe | |||||||||
cheldid | n.poss.1pi | |||||||||
cheldemiu | n.poss.2p | |||||||||
chelderir | n.poss.3p | |||||||||
bad el cheled | expr. | crab (which lives on reef). | ||||||||
cheldik el ngikel | expr. | the fish I've caught. | ||||||||
See also: , | ||||||||||
Examples: | ||||||||||
| ||||||||||
More Examples: | ||||||||||
|
chelsel | , n.poss.3s | inside; within. chelsel a diak el ikr; chelsel a rengul, chelsel a blai. |
chelsek | n.poss.1s | |||||||||||
chelsem | n.poss.2s | |||||||||||
chelsam | n.poss.1pe | |||||||||||
chelsed | n.poss.1pi | |||||||||||
chelsiu | n.poss.2p | |||||||||||
chelsir | n.poss.3p | |||||||||||
chelsel a bad | expr. | in or among the coral. | ||||||||||
chelsel a blsibs | expr. | inside of the hole. | ||||||||||
chelsel a kall | expr. | in/inside the food. | ||||||||||
chelsel a klengar | expr. | within (one's) lifetime. | ||||||||||
chelsel a skidas | expr. | inside of the drawer. | ||||||||||
chelsel a taoch | expr. | in/inside the channel. | ||||||||||
Examples: | ||||||||||||
| ||||||||||||
Proverbs: | ||||||||||||
| ||||||||||||
More Examples: | ||||||||||||
|
kerrekar | , n. | tree; wood; log; board. kerrekar a meklou el dellomel, iedel a kerrekar; ukall me a dort a kerrekar, kerrekerul. A rebebil a ousbech a kerrekar. Te uluusbech el melalem aike el mo meklou el kerrekar el ua ukall me a lechub e ng miich me a lechub e ngii di el kerrekar el dechor er a oliochel er a chutem el omii er a chetemel a ta me a ta er a rechad. |
kerrekerul | n.poss.3s | kerrekerul a kerrekar er ngii el blai; kerekerul a di meradel me a iedel. | ||||||||||
bad el kerrekar | expr. | crossbeams supporting floor of bai (including bad el umad). | ||||||||||
rengul a kerrekar | expr. | center/core of tree. | ||||||||||
Examples: | ||||||||||||
| ||||||||||||
Proverbs: | ||||||||||||
| ||||||||||||
More Examples: | ||||||||||||
|
meringet | , v.t. | chew (food); crush (rock, sugar cane, etc.). meringet a klekedall el meringet; ringetii; reminget a kall; uingel a meringet; chesubech a diak loringet. |
ringetii | v.pf.3s | ringetii a meringet er ngii. |
rirengetii | v.pf.3s.past | |
reminget | v.pf.3p.inan. | reminget a meringet; reminget a kall, ringetii a chemelel. |
riringet | v.pf.3p.inan.past | |
meringet | v.erg. | |
rengetall /rengotel /ringetall | v.a.s. | is to be chewed or crushed. rengetall a kirel el meringet; ringetii a kall, rengotel, reminget; rengetel. rengotel a rengetall; ringetall. ringetall a kirel el meringet; ringetii a chemelel; reminget a kelel. |
rringet | v.r.s. | chewed; crushed. rringet a mla meringet; kelel a rringet, ringetii, reminget. |
meringet a bad el mesil | expr. | rock-crushing machine. |
meringet a deb el mesil | expr. | sugarcane-crushing machine. |
See also: , | ||
Synonyms: , , |
uel | , ![]() ![]() /uploads/pics/6649.jpg, n. | turtle. uel a ta er a bedengel a charm er a daob; a chelibel uel a mo toluk. A uel a charm er a daob; ng mo meklou. Ng ngar er ngii a chimal me a ochil. Ng dirrek el ngar er ngii a ukebel el bereked a chelibel er ngii. A uel a kall. Ng dirrek el klalo a chelibel Kede ousbech el mo toluk. |
uel el chad | n. | persistent person. | ||||||||||
bad el uel | expr. | sound asleep. | ||||||||||
uel el chad | expr. | man who reaches sexual climax slowly. | ||||||||||
Examples: | ||||||||||||
| ||||||||||||
Proverbs: | ||||||||||||
| ||||||||||||
More Examples: | ||||||||||||
|
umad | , n. | end of roof of house (at front and back). umad a klekedellel a blai me a bai ngar er a bita me a bitang e kaisiuekl ngii me a chado. |
umedal | n.poss.3s | umedal a umad er ngii; umedal a bai. |
bad el umad /badelumad | expr. | crossbeams supporting floor at ends of bai. badelumad a klekedellel a bai el klisichel a ulaol. |