Palauan Language Online: Palauan-English Dictionary

chutem

, n.

land; earth; dirt; soil; mud.

chutem

a

beluulechad.

A

chutem

er

a

Belau

a

ua

tiakid

a

rolel,

ng

ngar

er

ngii

a

rois,

ked,

chereomel,

ngeaol,

omeklochel,

dechel,

omrekongel,

mesei,

lius,

beluu

me

a

beluu.

bedengel

, n.poss.3s

body; corpse; skin; color; type; kind; appearance; physique.

bedengel

a

chesbereberel,

mamed

a

mellemau

a

bedengel.

bedengel

a

chelechedal,

ungil

okerulel

el

ngalek

a

ungil

a

bedengel.

bedengek

n.poss.1s

bedengem

n.poss.2s

bedengam

n.poss.1pe

bedenged

n.poss.1pi

bedengiu

n.poss.2p

bedengir

n.poss.3p

bedengel a chab

expr.

gray.

bedengel a chudel

expr.

green.

bedengel a chutem

expr.

brown.

bedengel a daob

expr.

deep blue.

bedengel a eanged

expr.

sky blue.

ngar er ngii er a bedengel a kmo

expr.

have a premonition that; have a gut feeling that; feel in one's bones that.

olab bedengel

expr.

well-built; able-bodied; ready and able.

Examples:

chetitau

bedengek

melemalt

chiuk

meklou

medak.

> I'm brown-skinned with straight hair and big eyes.

tirke

silobel

kmal

ulebriid

chiliis

chad

bedengel.

> The survivors scattered, each man running off by himself.

mla

ngii

rebebil

chad

dimlak

leklikiid

rirtechii

bedengel

ulekoad

chad.

> There were some people who were ritually unclean because they had touched a corpse.

mlik

bekerkard

bedengel.

> My car is red.

kmal

kilurs

bedengel.

> He flinched (from fright, etc.).

Proverbs:

bukitang,

meduch

meldelodech

bedengel.

> Like the octopus, able to change the color of its body.

He's too erratic or too easily persuaded. A leader, or any person, who is highly erratic, too adaptive; one who appears capable of taking any convenient or easy position.

More Examples:

Achedil,

ngka

ngelekem

mera

ungil

bedengel.

> Awe, your baby looks so healthy.

tuobed

cherik

tirka

chad

kabelment,

aika

mlai

lomekall

rengrir

klokir

bedengir.

> I'm smirking at the people working for the government, do they think they own these government vehicles when they're behind the wheels.

betok

ultil

keltkat

bedengek.

> I have a lot of scars all over my body.

bilel

Tina

bekerekard

bedengel.

> Tina's dress is red.

ngara

bedengel

bilel

Tina?

> What color is Tina's dress?

olangch

, n.instr.

sign; distinguishing mark; signal; indication; anything functioning to give directions (e.g., lighthouse); marker.

olangch

a

olecholt;

omeketakl;

olengchelel

a

eolt;

ouelangch.

uingel

, n.

tooth.

uingel

a

klekedellel

a

ngor

el

meringet;

ungelel.

blingelel a chutem er a irechar		A blingelel a chutem er a irechar a mla er ngii a chutem buai, chutem beluu, chutem er a kebliil, tungel me chetemir a redersta el chad.
chetemek	n.poss.1s
chetemem	n.poss.2s
chetemel	n.poss.3s	chetemel a chutem el kloklel ingii.
chetemam	n.poss.1pe
chetemed	n.poss.1pi
chetemiu	n.poss.2p
chetemir	n.poss.3p
bechachutem	v.s.redup.	covered/soiled with dirt. bechachutem a di dechudech, beldebid er a chutem; cheltechetem.
chutem beluu		A chutem beluu a rael, klubed, mekedecheraol bai, diangel, lius beluu, me a aike el kerengel el beluu er a irechar e mla mechoit el mo diak a rechad er ngii. A kerengel aike el mekekere el beluu el mesiungel se el klou el beluu. A chutem beluu a oumesingd el mle chetemir a derta el chad me a lechub e ng kebliil e a rechad er a beluu a ngilai el bo lousbech a beluu. Aika lullai a beluu el ousbech el mo rael, omekedecheraol er a bai, diangel, me a lechub e ng klubed. A lius beluu aike el chutem el dimlak a delengchokl er ngii e a beluu a mlo soal el ousbech me ng dualem a lius er ngii me ng lius beluu.
chutem buai		A irechar e ng mla er ngii a chutem buai. A chutem buai aike el chutem el klalo er a chimo el beluu. Aika el chutem a sebecherir a rebek el chad el ousbech. A merreder er a chutem buai a merreder er a beluu. Ngika a di ngar er ngii a klisichel a lsekum a ta er a rechad er a ngodech el beluu a soiseb er se el oliochel er a chutem buai, e ng ngar er ngii a klisichel a merreder er a beluu el lodikii. E ng di a lsekum te chad er se el beluu e ng di subed. A chutem buai se el oliochel er a beluu el mo lmuut er se el ngar er ngii a chutem beluu me a chutem er a kebliil me a chetemir a rechad. Aika el chutem a mlengai er a mekemad me a mlokoll me a mlengai er a ulecheracheb me a mlongit er a ulecheracheb me a mlongit me aike el mlo tiklel se el beluu. A uchul me ng chutem buai a ngar er a buai er a rechad er a beluu. Me ng sebecherir a rechad er se el beluu el diak losubed e mo melobech a kerrekar er a chelsel aika el chutem me ng kloklir. E ng di nguu a chutem el mo kloklel a bedengel a diak el sebechel. A mlokoll el chutem a lsekum a beluu a mlengai er a mekemad me te chiliis a rechad er ngii el mo er a chimo er a beluu e ngike el merreder er se el beluu el chiliis a rechad er ngii a mo meketii a udoud el mo er se el beluu el ua lomechar er a chutem el le bo lekiei er ngii tirke el chiliis el chad. Me a merreder er tia el beluu a otebedii a chutem el mesterir. Tiakid el chutem a doleker er ngii el kmo mlokoll el chutem. Chelecha aike el chutem el mle tiklel a beluu a ua tiakid a rolel. A lsekum ngar er ngii a beluu el soal el mo oumekemad er a chimo er a beluu el soal melai er ngii e diak el sebechel e ng mo olengit er a bebil er a beluu el mo olengeseu er tir el oumekemad el nguu se el beluu. E ngike el merreder a mo omoket a udoud el tiklel aike el beluu el ullengeseu er ngii. E a lsekum me a chimo er aika el beluu a mo diak a tiklel a udoud e ng otobedii a chutem me a lechub e ng omerreder el msa se el beluu el mlo diak a tiklel el udoud me ng tiklel. A tiklel a uia lomelsullel a beluu el ulengeseu er kid er a mekemad. A oliochel er a chutem buai a mloterkokl el okiu a siukang, me a mekemad mea cheldecheduch er a omerael er a uchelel a beluu. Me aika el dochel a di oltirakl aike el di da oliochel er ngii er a uchei er a lemengai.
chutem er a kebliil		A chutem er a kebliil a ua aike el bla desaod er a omesodel a kebliil el kmo ngike el chutem el blo lekerd er ngii tirke el chad el kot el mo dilbechii se el omesolel a blai er se el kebliil. A bebil er a chutem er a kebliil a mlengai er a omesiou me a lechub e ng mle chelebechiil me a dirrek a kuk di mlongit. Aike el mle chelebechiil a lsekum me ng dimlak el tobed er tirke el telungalek el ulsiseb e tir a mla nguemed e ng mo medechel el me lmuut er chelecha e ng mocha chutem er se el kebliil. A merreder a chutem er a kebliil ngike el merreder er a kebliil. Ngika el merreder a lsekum me ng ochell e ng sebechel lotobed a chutem el mo er a rechad. E ng di a lsekum me ng ulechell e ng diak. Ng kirel, a lsekum me ng soal el oltobed er a chutem e ng melai er a turk er ngike el klou el ochell me a ruurrot er se el blai. A blingelel a chutem er a kebliil a loungerachel a merreder er a kebliil. A lsekum ngar er ngii a ta er a rechad er a kebliil el soal el omekedechor er a blil e diak a chetemel e ng sebechel el olturk me a lechub e ng olengit er a merreder er a kebliil me lebsa ta er a chutem me lokedecherur a blil er ngii Me ngika el chad a di kiei er a chutem e ng di diak el sebechel el choderderii el msa ngelekel me lebo el chetemel. Ng dirrek el ngar er ngii a bebil er a rechad er a kebliil el ngar er ngii a chetemir el kloklel a bedengir el kmo ng locha mle chelebechielir a rederrir me a lechub e ng chetemir er a redemerir. Me a ta er a ngerchelel a merreder er a kebliil a omes er a bek el chad er a kebliil er a delengcheklir me a techerel beserir. A lengar er ngii a chad er a kebliil el ousbech er a telkib el chutem el mo sers me a lechub e ng mesei e ngar er ngii a chutem er a kebliil el mededaes e ng sebechel ngike el merreder el nguu el msa ngike el metacherbesul el chad me ng ousbech er ngii. Ng ngar er ngii a eru el meklou a ultutelel el chutem er a kebliil el diak el sebechel el tuobed el mo er a rechad. A kot a omesolel a blai. A omesolel a blai el chutem se el chutem el dechor er ngii a uchul a delengchokl er se el kebliil. Ongeru a Ikul a dui. A Ikul a dui a mesei el di ua rolel a omesolel a blai. Se el mesei el kirel ngike el rubak el meluchel er a dui er se el kebliil. Chelecha e ng ngar er ngii a chutem er a kebliil el ousbech a beluu. Aika el chutem a mlongoit er a rechad er a beluu me bo lousbech a beluu el mekedechor a bai, diangel me a lechub e ng mo rael. Me aika a ua lebla lebo el chutem er a beluu.
oliochel er a chutem		Chelecha e kede kuk mo imuul el mo er a oliochel er a chutem. A oliochel er a chutem er a irechar a mle ked, bad, kerrekar, teletelel a chutem, dellomel, cheliuis, euatel, omoachel me a lechub e ng diong. Chelecha el taem e kede ousbech a smengt.
ormechel a chutem	expr.	Meruul ra budech; oldak a rengrir a rubekul a beluu.
teletelel a chutem		A kuk bebil er a rechad ousbech er a teletelel a chutem el oliochel. Se el teletelel a chutem a loltirakl er ngii me aike el tkul a lousbech el oliochel.
See also: KLECHUTEM , MENGECHUTEM , OMECHUTEM , UCHUTEM

Palauan Language Online: Palauan-English Dictionary

Search for another word: